Plooivleugelwespen (Vespidae)

De meest bekende wespen behoren tot deze familie, in het Nederlands ook wel de "ware wespen" of "echte wespen" genoemd. Alle soorten in de Benelux hebben geplooide vleugels, dat wil zeggen dat de vleugels overlangs één keer gevouwen zijn. Ze zien er daardoor veel smaller uit. Ook zijn ze allemaal zwart met een gele of witte en/of een roodbruine tekening, die op het achterlijf hoofdzakelijk bestaat uit één of meer dwarslijntjes. Ook hebben alle plooivleugelwespen typisch gevormde ogen die wel wat aan tuinbonen of nieren doen denken. De familie wordt opgedeeld in vier subfamilies, waarvan de eerste twee nog nooit onze tuin hebben bezocht en dus hier niet worden behandeld:

1 Veldwespen
2 Honingwespen
3 Sociale wespen
4 Leemwespen

Sociale Wespen (Vespinae)

De sociale wespen worden ook wel papierwespen genoemd, omdat ze hun gehele nest van een soort papier maken. De naam is echter onjuist, omdat ook de veldwespen een nest van papier maken. Maar ook de naam sociale wespen is onjuist, want ook de veldwespen leven sociaal. Alle sociale wespen bouwen een groot nest waarin honderden tot duizenden dieren in een staat samenleven. Zo'n nest wordt gesticht door een koningin, die een klein nestje maakt en eitjes legt. Ze voedt haar kindjes op, totdat die zelf in staat zijn te vliegen. De koningin laat nu de jacht en de verzorging van het nest over aan haar kindjes. Dat zijn in het begin allemaal onvruchtbare vrouwtjes die we werksters noemen. Als het nest groot genoeg is en er voldoende werksters zijn worden sommige eieren extra vertroeteld. Daaruit komen dan meestal in het najaar, nieuwe koninginnen en mannetjes, bij wespen net als bij bijen wel darren genoemd. De darren bevruchten de nieuwe koninginnen en gaan dan dood. Ook alle werksters sterven in het najaar. Alleen de bevruchte koningin overwintert op een geschikt plekje en begint in het voorjaar aan een nieuwe kolonie. Tot de sociale wespen behoren ook de limonadewespen, die ons het leven in nazomer en herfst zo zuur kunnen maken. Het zijn de gewone wesp en de Duitse wesp die daarvoor verantwoordelijk zijn, maar omdat alle wespen er hetzelfde lijken uit te zien, wordt ook het nest van een andere soort vaak vernietigd. Wespensteken zijn zeer pijnlijk, maar ongevaarlijk, tenzij je een allergie voor wespengif hebt. De meeste wespen steken zelden of nooit, behalve in de nabijheid van het nest.

Leemwespen (Eumeninae)

De leemwespen verschillen nogal van de sociale wespen. Zo bouwt het vrouwtje alleen een nest voor zichzelf. De wespen werken niet samen en afzonderlijke werksters en koninginnen komen dan ook niet voor. Het achterlijf begint altijd smal, zodat de diertjes een zeer duidelijke wespentaille hebben. De meeste leemwespen maken kamertjes in gangen in dood hout. Deze kamertjes worden gevuld met verlamde prooidieren (vaak rupsen of de larven van kevertjes). Daarop legt het vrouwtje een ei en daarna wordt het kamertje dichtgemetseld met leem. Leemwespen worden daarom tegenwoordig meestal metselwespen genoemd. In een gang kunnen meerdere kamertjes worden aangelegd. Er zijn verschillende geslachten, elk verdeeld in vaak een flink aantal soorten. In het veld kun je de meeste diertjes niet tot op de soort determineren. Daar heb je een vergrootglas of microscoop voor nodig. Het determineren tot op geslachtsniveau is vaak, maar niet altijd, goed te doen.